Chế độ ăn uống cho người trào ngược dạ dày xoa dịu thực quản

Trào ngược dạ dày thực quản không chỉ đơn thuần là những cơn đau rát thượng vị hay tình trạng ợ chua khó chịu thoáng qua, mà nó còn là biểu hiện của một hệ tiêu hóa đang bị tổn thương nghiêm trọng. Nếu không được can thiệp kịp thời bằng một lộ trình dinh dưỡng chuẩn xác, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm loét thực quản, hẹp thực quản hay thậm chí là ung thư.

Một trong những phương pháp điều trị bền vững, an toàn và hiệu quả nhất hiện nay chính là điều chỉnh thói quen dinh dưỡng hằng ngày. Việc áp dụng một chế độ ăn uống cho người trào ngược dạ dày khoa học không chỉ giúp trung hòa lượng axit dư thừa mà còn đóng vai trò như một lớp màng bảo vệ niêm mạc thực quản, giúp cơ thể tự phục hồi từ bên trong. Cùng CLB gym Unity Fitness tìm hiểu ngay.

1. Cơ chế sinh lý của bệnh trào ngược và tầm quan trọng của dinh dưỡng

Trào ngược dạ dày thực quản (gerd) xảy ra khi cơ thắt thực quản dưới, một vòng cơ đóng vai trò như chiếc van một chiều giữa thực quản và dạ dày, bị suy yếu hoặc thư giãn bất thường. Khi chiếc van này không đóng kín, axit dịch vị cùng với các enzyme tiêu hóa và thức ăn đang phân hủy sẽ trào ngược lên phía trên thực quản. Khác với dạ dày có lớp chất nhầy bảo vệ cực kỳ mạnh mẽ, thực quản lại có cấu tạo niêm mạc rất mỏng manh và nhạy cảm. Do đó, khi axit tiếp xúc với thực quản, nó sẽ gây ra tình trạng bỏng rát, viêm nhiễm và đau đớn.

Dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát căn bệnh này bởi vì mỗi loại thực phẩm chúng ta nạp vào đều có những tác động hóa học và cơ học khác nhau lên dạ dày. Có những thực phẩm làm tăng cường sản sinh axit, có những loại làm giãn cơ thắt thực quản, nhưng cũng có những loại thực phẩm đóng vai trò như chất đệm trung hòa. Vì vậy, việc thiết lập một chế độ ăn uống cho người trào ngược dạ dày không chỉ giúp cắt giảm triệu chứng mà còn là nền tảng để cơ thể không phải phụ thuộc quá nhiều vào các loại thuốc kháng axit có nhiều tác dụng phụ.

>>> Xem thêm: Chế độ ăn uống cho người sỏi thận: nên ăn gì kiêng gì?

2. Nhóm thực phẩm nên ưu tiên hàng đầu trong chế độ ăn uống cho người trào ngược dạ dày

Lựa chọn đúng loại thực phẩm chính là bước đi quan trọng nhất để bạn chung sống hòa bình với căn bệnh này. Một thực đơn thông minh sẽ tập trung vào các loại thực phẩm có tính kiềm hoặc có khả năng thấm hút axit tốt.

Yến mạch và các loại ngũ cốc nguyên hạt là “ngôi sao” trong danh mục này. Yến mạch có cấu trúc đặc biệt giúp nó có thể hấp thụ axit dư thừa trong dạ dày giống như một miếng bọt biển. Đây là lựa chọn tuyệt vời cho bữa sáng vì nó giúp lót dạ dày, tạo ra một môi trường ổn định và ngăn chặn tình trạng ợ chua ngay từ thời điểm bạn bắt đầu ngày mới. Bên cạnh yến mạch, các loại ngũ cốc như gạo lứt, bánh mì đen cũng cung cấp lượng chất xơ dồi dào, hỗ trợ nhu động ruột và giảm áp lực cho dạ dày.

Các loại đậu như đậu xanh, đậu đen hay đậu hà lan là nguồn cung cấp protein và chất xơ thực vật vô cùng lành mạnh. Chất xơ giúp thức ăn di chuyển nhanh hơn qua hệ tiêu hóa, tránh tình trạng thức ăn bị ứ đọng và lên men trong dạ dày sinh ra khí và axit. Tuy nhiên, một lưu ý nhỏ trong chế độ ăn uống cho người trào ngược dạ dày là bạn nên ngâm kỹ các loại đậu và nấu thật chín mềm để tránh tình trạng đầy hơi cho một số cơ địa nhạy cảm.

Gừng và nghệ là hai loại gia vị “vàng” cho người bệnh dạ dày. Gừng có đặc tính kháng viêm tự nhiên mạnh mẽ và khả năng làm giảm co thắt dạ dày, giúp làm dịu cơn đau rát nhanh chóng. Nghệ chứa hoạt chất curcumin không chỉ giúp kháng khuẩn mà còn hỗ trợ phục hồi các vết loét niêm mạc thực quản một cách thần kỳ. Việc thêm một ít gừng tươi vào trà hoặc sử dụng tinh bột nghệ trong các món ăn hằng ngày là một thói quen vô cùng thông minh và hiệu quả.

Các loại thịt trắng và protein dễ tiêu hóa là nguồn dinh dưỡng an toàn cho người bệnh. Ức gà bỏ da, thịt lợn nạc, cá đồng hoặc các loại cá trắng là những thực phẩm ít chất béo, giúp dạ dày tiêu hóa dễ dàng mà không phải tiết ra quá nhiều axit dịch vị. Những loại đạm này nên được ưu tiên hoàn toàn thay cho các loại thịt đỏ nhiều mỡ hay các loại thịt chế biến sẵn chứa nhiều chất bảo quản.

>>> Xem thêm: Chế độ ăn uống dash: giải pháp sức khỏe tim mạch, huyết áp

3. Những thực phẩm là “kẻ thù” trực tiếp cần loại bỏ khỏi thực đơn

Để quá trình điều trị đạt hiệu quả cao nhất, bạn cần phải có sự kỷ luật thép trong việc loại bỏ những thực phẩm gây kích ứng mạnh. Những thực phẩm này thường có đặc điểm chung là làm tăng áp lực lên dạ dày hoặc gây kích ứng trực tiếp lên niêm mạc thực quản đang bị viêm.

Trái cây có múi và các loại quả giàu axit như cam, chanh, bưởi, cà chua, dứa dù rất giàu vitamin nhưng lại là tác nhân gây bỏng rát thực quản ngay lập tức sau khi ăn. Lượng axit xitric tự nhiên trong chúng sẽ hòa cùng axit dạ dày làm nồng độ ph giảm xuống mức cực thấp. Trong chế độ ăn uống cho người trào ngược dạ dày, bạn nên thay thế chúng bằng những loại quả có tính kiềm hoặc trung tính như chuối chín, dưa hấu, táo hoặc lê.

Thực phẩm chứa nhiều chất béo, đồ chiên rán và thức ăn nhanh là nhóm thực phẩm nguy hiểm nhất. Chất béo làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày một cách đáng kể, điều này có nghĩa là thức ăn sẽ lưu lại trong dạ dày lâu hơn, tạo ra áp lực liên tục lên cơ thắt thực quản dưới. Khi áp lực này quá lớn, van thực quản sẽ bị đẩy mở và axit sẽ trào ngược lên. Đây là nhóm thực phẩm cần phải hạn chế tối đa nếu bạn muốn chấm dứt những cơn đau thắt vùng ngực.

Cà phê, trà đặc và các loại đồ uống chứa caffeine là những chất kích thích làm giãn cơ vòng thực quản dưới một cách trực tiếp. Ngoài ra, đồ uống có ga chứa lượng bọt khí lớn sẽ làm dạ dày bị giãn nở nhanh chóng, gây ra tình trạng đầy hơi và thúc đẩy axit trào ngược. Rượu bia và các chất kích thích khác cũng khiến tình trạng viêm nhiễm trở nên tồi tệ hơn và làm giảm khả năng tự bảo vệ của niêm mạc.

Gia vị cay nóng như ớt, tiêu, mù tạt, hành, tỏi tươi có thể mang lại hương vị hấp dẫn cho món ăn nhưng lại là nỗi khiếp sợ cho dạ dày đang bị trào ngược. Chúng kích thích trực tiếp vào các vết loét và làm tăng nồng độ axit trong dịch vị. Một chế độ ăn uống cho người trào ngược dạ dày chuẩn mực nên ưu tiên các phương pháp chế biến thanh đạm như hấp, luộc hoặc áp chảo với rất ít gia vị cay.

4. Nghệ thuật ăn uống: thói quen quan trọng tương đương thực phẩm

Đôi khi, yếu tố gây ra bệnh không chỉ nằm ở việc bạn ăn cái gì, mà còn nằm ở cách thức bạn ăn uống hằng ngày. Thay đổi hành vi ăn uống là một phần không thể tách rời của quá trình điều trị gerd.

Bạn nên chia nhỏ các bữa ăn trong ngày thành năm hoặc sáu bữa thay vì chỉ ăn ba bữa chính quá lớn. Khi dạ dày phải chứa một lượng thức ăn khổng lồ trong một lúc, nó sẽ bị giãn căng và đẩy axit lên thực quản do áp lực nội tạng tăng cao. Việc ăn từng lượng nhỏ giúp dạ dày hoạt động nhẹ nhàng và luôn duy trì được mức axit ở ngưỡng an toàn. Ăn chậm, nhai thật kỹ không chỉ giúp thức ăn được nghiền nhỏ mà còn giúp nước bọt (có tính kiềm) trộn đều với thức ăn, hỗ trợ trung hòa axit ngay từ khoang miệng.

Một nguyên tắc vàng mà bất kỳ người bệnh trào ngược nào cũng phải ghi nhớ là tuyệt đối không được nằm ngay sau khi ăn. Lực hấp dẫn đóng vai trò quan trọng trong việc giữ thức ăn và axit ở lại đúng vị trí trong dạ dày. Bạn nên giữ tư thế thẳng đứng, ngồi thư giãn hoặc đi bộ nhẹ nhàng ít nhất từ hai đến ba tiếng sau khi dùng bữa. Ngoài ra, việc kê cao đầu giường khi ngủ (khoảng mười lăm đến hai mươi centimet) cũng là một mẹo nhỏ nhưng cực kỳ hữu hiệu để ngăn chặn axit trào ngược vào ban đêm.

5. Kiểm soát cân nặng và mối liên hệ mật thiết với áp lực dạ dày

Thừa cân và béo phì, đặc biệt là tình trạng tích tụ mỡ thừa ở vùng bụng, là một trong những tác nhân hàng đầu khiến bệnh trào ngược dạ dày trở nên mãn tính. Lớp mỡ bụng dày không chỉ là mô mỡ đơn thuần, mà nó còn tạo ra một áp lực cơ học thường xuyên ép vào dạ dày. Áp lực này giống như việc bạn bóp vào một túi nước, khiến chất lỏng bên trong (axit dạ dày) buộc phải tìm đường thoát ra phía trên thực quản.

Vì vậy, mục tiêu giảm cân một cách khoa học và lành mạnh cần phải được lồng ghép chặt chẽ vào chế độ ăn uống cho người trào ngược dạ dày. Khi bạn giảm được lượng mỡ bụng thừa, áp lực lên cơ vòng thực quản sẽ giảm xuống, giúp chiếc van này hoạt động hiệu quả hơn. Rất nhiều bệnh nhân đã ghi nhận rằng các triệu chứng trào ngược giảm đến bảy mươi phần trăm chỉ sau khi họ giảm được từ ba đến năm kilogam cân nặng.

6. Tác động của căng thẳng tâm lý và giải pháp thư giãn hệ tiêu hóa

Hệ tiêu hóa và não bộ có một mối liên hệ chặt chẽ thông qua trục não – ruột. Dạ dày của chúng ta chứa hàng triệu tế bào thần kinh nhạy cảm, đến nỗi nó thường được gọi là “bộ não thứ hai”. Khi bạn trải qua căng thẳng, lo âu hoặc áp lực kéo dài trong công việc, hệ thần kinh thực vật sẽ bị kích thích quá mức, dẫn đến việc dạ dày sản sinh ra một lượng axit khổng lồ ngay cả khi bạn không ăn gì.

Bên cạnh việc tuân thủ nghiêm ngặt chế độ ăn uống cho người trào ngược dạ dày, bạn cần phải tìm kiếm những phương pháp để giải tỏa tâm lý. Việc dành thời gian nghe những bản nhạc nhẹ, đi dạo trong không gian xanh hoặc tập yoga mỗi ngày là những liều thuốc tinh thần vô giá. Các động tác yoga kết hợp với kỹ thuật hít thở sâu bằng cơ hoành không chỉ giúp giảm căng thẳng mà còn hỗ trợ massage các cơ quan nội tạng, giúp hệ tiêu hóa vận hành trơn tru và điều hòa nhịp nhàng sự co bóp của dạ dày.

7. Lựa chọn đồ uống thông minh để bảo vệ thực quản

Nước lọc tinh khiết luôn là sự lựa chọn ưu tiên số một. Tuy nhiên, để thực đơn thêm phong phú, bạn có thể bổ sung các loại nước ép từ rau củ tươi. Nước ép cà rốt, nước ép dưa chuột hoặc nước ép bắp cải chứa nhiều hoạt chất giúp làm lành niêm mạc dạ dày rất tốt. Đặc biệt, nước dừa tươi là một món quà từ thiên nhiên cho người trào ngược, vì nó chứa nhiều điện giải và có tính kiềm nhẹ, giúp trung hòa axit dư thừa một cách nhanh chóng và dịu nhẹ.

Các loại trà thảo mộc không chứa caffeine cũng nên được đưa vào chế độ ăn uống cho người trào ngược dạ dày. Trà hoa cúc, trà cam thảo hoặc trà gừng mật ong không chỉ giúp bạn thư giãn tinh thần trước khi đi ngủ mà còn tạo ra một lớp màng bảo vệ thực quản, giúp giảm bớt cảm giác nóng rát vùng cổ họng. Hãy tránh xa các loại nước trà xanh quá đặc hoặc trà sữa nhiều đường vì chúng có thể gây kích ứng mạnh.

8. Thiết lập thực đơn mẫu chuẩn khoa học cho một ngày

Để bạn có cái nhìn thực tế và dễ dàng áp dụng, dưới đây là một gợi ý thực đơn mẫu cho một ngày tràn đầy năng lượng mà vẫn an toàn cho dạ dày:

Bữa sáng (7 giờ): Một bát cháo yến mạch ấm nấu cùng thịt gà bằm nhỏ, kèm theo một quả chuối tiêu chín cây. Chuối cung cấp kali và tính kiềm giúp ổn định dạ dày ngay khi ngủ dậy. Bữa phụ sáng (9 giờ 30): Một miếng dưa hấu hoặc một vài lát táo ngọt để bổ sung vitamin mà không gây tăng axit. Bữa trưa (12 giờ): Một phần cá diêu hồng hấp gừng, rau bắp cải luộc chín mềm và nửa bát cơm trắng nhai kỹ. Cá cung cấp đạm dễ tiêu còn bắp cải giúp bảo vệ niêm mạc. Bữa phụ chiều (15 giờ 30): Một hũ sữa chua ít đường hoặc không đường. Lợi khuẩn trong sữa chua hỗ trợ hệ vi sinh đường ruột và giúp tiêu hóa thức ăn bữa trưa tốt hơn. Bữa tối (18 giờ 30): Ức gà áp chảo với một ít dầu oliu, canh bí xanh nấu tôm và một phần nhỏ cơm. Bữa tối nên kết thúc trước lúc đi ngủ ít nhất ba tiếng. Bữa phụ tối (nếu cần): Một ly sữa hạt ấm nhỏ (như sữa hạnh nhân) trước khi đi ngủ khoảng một tiếng để làm dịu dạ dày.

9. Những lưu ý đặc biệt khi sử dụng thuốc và theo dõi phản ứng cơ thể

Mặc dù dinh dưỡng đóng vai trò cốt lõi, nhưng trong những giai đoạn cấp tính, bạn vẫn cần tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ chuyên khoa. Tuy nhiên, hãy thận trọng với việc lạm dụng các loại thuốc kháng axit (antacids) hoặc thuốc ức chế bơm proton (ppis) trong thời gian quá dài mà không có chỉ định, vì chúng có thể gây ra tình trạng thiếu hụt vitamin b12 và làm yếu hệ tiêu hóa về lâu dài.

Mỗi người có một cơ địa và những “thực phẩm kích ứng” khác nhau. Có thể một thực phẩm được coi là tốt với số đông nhưng lại khiến bạn cảm thấy khó chịu. Vì vậy, việc ghi chép lại một cuốn nhật ký ăn uống hằng ngày là điều vô cùng cần thiết trong chế độ ăn uống cho người trào ngược dạ dày. Hãy ghi lại những gì bạn đã ăn và cảm giác của bạn sau đó một tiếng. Điều này giúp bạn nhận diện chính xác “kẻ thù” của riêng mình và xây dựng được một thực đơn cá nhân hóa hoàn hảo nhất.

10. Tầm nhìn dài hạn cho một hệ tiêu hóa khỏe mạnh

Điều trị trào ngược dạ dày thực quản không phải là một đích đến mà là một hành trình thay đổi lối sống. Đừng bao giờ nản lòng nếu các triệu chứng không biến mất ngay lập tức. Cơ thể bạn cần thời gian để chữa lành những tổn thương đã tích tụ qua nhiều năm tháng.

Khi bạn kết hợp hài hòa giữa y học hiện đại, một chế độ ăn uống cho người trào ngược dạ dày chuẩn mực cùng với một tinh thần lạc quan, bạn hoàn toàn có thể đẩy lùi căn bệnh này. Hãy coi việc ăn uống lành mạnh là một đặc ân dành cho bản thân chứ không phải là một sự bắt buộc khổ hạnh. Một hệ tiêu hóa khỏe mạnh chính là gốc rễ của một sức khỏe dẻo dai và một cuộc sống hạnh phúc trọn vẹn.

Hy vọng những thông tin chi tiết và sâu sắc trong bài viết này sẽ trở thành kim chỉ nam giúp bạn nhanh chóng thoát khỏi nỗi lo trào ngược và lấy lại sự thoải mái trong từng bữa ăn hằng ngày.

Nguồn: Tổng hợp

Lưu ý: Thông tin trong bài viết trên đây chỉ mang tính tham khảo, bạn hãy đến bệnh viện hay liên hệ với Bác sĩ, chuyên viên y tế để được tư vấn và chẩn đoán chính xác nhất.