Chế độ ăn uống dành cho người suy thận – Hướng dẫn bảo vệ thận

Thận đóng vai trò như một bộ lọc tinh vi của cơ thể, giúp loại bỏ độc tố, cân bằng điện giải và điều hòa huyết áp. Khi chức năng này bị suy giảm, các chất thải độc hại sẽ tích tụ trong máu, gây ra những tổn thương nghiêm trọng cho các cơ quan khác. Vì vậy, việc thiết lập một chế độ ăn uống dành cho người suy thận không chỉ là hỗ trợ điều trị mà còn là điều kiện tiên quyết để kéo dài sự sống. Cùng CLB gym Unity Fitness tìm hiểu ngay.

1. Chế độ ăn uống dành cho người suy thận – Hiểu rõ về mối liên hệ giữa dinh dưỡng và chức năng thận

Để xây dựng một thực đơn hợp lý, trước hết chúng ta cần hiểu tại sao thực phẩm lại tác động mạnh mẽ đến người bệnh thận. Khi bạn ăn bất cứ thứ gì, cơ thể sẽ phân hủy và chuyển hóa chúng thành năng lượng hoặc các khối xây dựng cơ thể, đồng thời tạo ra các sản phẩm phụ. Ở người khỏe mạnh, thận sẽ lọc sạch các sản phẩm phụ này. Tuy nhiên, ở người suy thận, khả năng này bị hạn chế đáng kể.

Nếu nạp vào quá nhiều chất mà thận không thể xử lý, cơ thể sẽ rơi vào trạng thái nhiễm độc. Điều này dẫn đến các triệu chứng như mệt mỏi, buồn nôn, ngứa ngáy và nguy hiểm hơn là phù phổi hoặc ngừng tim. Một chế độ ăn uống khoa học sẽ giúp duy trì sự cân bằng nội môi, giảm thiểu tối đa các triệu chứng khó chịu và ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

>>> Xem thêm: Chế độ ăn uống cho người sỏi thận: nên ăn gì kiêng gì?

2. Nguyên tắc vàng về kiểm soát protein trong thực đơn

Protein hay chất đạm là thành phần không thể thiếu để xây dựng cơ bắp và sửa chữa các mô. Tuy nhiên, protein khi phân hủy sẽ tạo ra urê và các hợp chất chứa nitơ khác. Đây là những chất thải chính mà thận phải bài tiết. Đối với người bệnh thận, việc nạp quá nhiều đạm giống như bắt một cỗ máy đang hỏng phải làm việc hết công suất.

Lượng protein khuyến nghị thường phụ thuộc vào giai đoạn suy thận của bạn. Đối với những người ở giai đoạn sớm (giai đoạn một đến ba), lượng đạm thường bị hạn chế nghiêm ngặt để bảo tồn chức năng thận. Ngược lại, những người đang chạy thận nhân tạo lại cần một lượng đạm cao hơn do quá trình lọc máu đã lấy đi một phần protein của cơ thể.

Bạn nên ưu tiên chọn các nguồn đạm có giá trị sinh học cao, nghĩa là chứa đầy đủ các axit amin thiết yếu nhưng tạo ra ít chất thải nhất. Các nguồn này bao gồm lòng trắng trứng, cá, thịt gia cầm không da và một lượng nhỏ các loại đậu. Việc tính toán chính xác lượng đạm cho mỗi bữa ăn là vô cùng cần thiết để vừa đảm bảo dinh dưỡng vừa không gây hại cho thận.

>>> Xem thêm: Chế độ ăn uống dash: giải pháp sức khỏe tim mạch, huyết áp

3. Kiểm soát natri và quản lý dịch cơ thể

Natri là một khoáng chất có nhiều trong muối ăn và các loại gia vị. Đối với người suy thận, natri là kẻ thù thầm lặng. Khi nồng độ natri trong máu cao, nó sẽ hút nước từ các tế bào vào lòng mạch, làm tăng thể tích máu và gây ra tình trạng cao huyết áp. Cao huyết áp lại chính là nguyên nhân hàng đầu khiến bệnh thận diễn tiến nặng hơn, tạo thành một vòng lặp bệnh lý nguy hiểm.

Bên cạnh việc gây tăng huyết áp, natri còn gây ra tình trạng phù nề ở chân, tay và đặc biệt là phù phổi gây khó thở. Chế độ ăn uống dành cho người suy thận yêu cầu lượng natri dưới hai ngàn miligam mỗi ngày. Điều này đồng nghĩa với việc bạn phải từ bỏ thói quen dùng nước mắm, nước tương trên bàn ăn và hạn chế tối đa các thực phẩm chế biến sẵn như giò chả, dưa muối, đồ hộp.

Việc kiểm soát dịch (nước uống) cũng đi đôi với việc hạn chế natri. Khi thận không còn khả năng bài tiết nước hiệu quả, việc uống quá nhiều nước sẽ làm tăng áp lực cho tim và phổi. Bạn nên theo dõi lượng nước tiểu hàng ngày để xác định lượng nước nạp vào phù hợp theo công thức mà bác sĩ hướng dẫn.

4. Quản lý kali để bảo vệ nhịp đập của trái tim

Kali là khoáng chất quan trọng giúp cơ bắp và thần kinh hoạt động bình thường, nhưng nồng độ kali quá cao trong máu có thể gây ra nhịp tim bất thường hoặc thậm chí là ngừng tim đột ngột. Đối với người suy thận, việc đào thải kali trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

Nhiều loại thực phẩm vốn được coi là tốt cho sức khỏe như chuối, cam, bơ, khoai tây và rau mồng tơi lại chứa lượng kali rất lớn. Trong chế độ ăn uống dành cho người suy thận, bạn cần học cách phân loại thực phẩm có lượng kali thấp và trung bình để thay thế. Các loại trái cây như táo, lê, dâu tây hay các loại rau như bắp cải, súp lơ xanh thường an toàn hơn.

Một mẹo nhỏ để giảm lượng kali trong rau củ là thái nhỏ và ngâm trong nước ấm khoảng hai tiếng, sau đó rửa sạch và luộc qua với nhiều nước trước khi chế biến chính thức. Phương pháp này giúp loại bỏ một phần kali tan trong nước, giúp bữa ăn an toàn hơn cho người bệnh.

5. Phốt pho và canxi trong việc bảo vệ hệ xương

Thận khỏe mạnh giúp duy trì sự cân bằng giữa phốt pho và canxi trong máu. Khi thận yếu, lượng phốt pho tích tụ quá nhiều sẽ rút canxi ra khỏi xương, khiến xương trở nên giòn, yếu và dễ gãy. Đồng thời, lượng phốt pho cao cũng gây ra tình trạng ngứa da kéo dài và làm xơ vữa các mạch máu.

Phốt pho có mặt trong hầu hết các loại thực phẩm, nhưng đặc biệt nhiều trong các sản phẩm từ sữa, các loại hạt khô, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đồ uống có ga màu tối. Người bệnh thận nên hạn chế dùng sữa tươi, phô mai và các loại hạt như hạnh nhân, hạt điều.

Thay vì dùng sữa động vật, bạn có thể tham khảo ý kiến bác sĩ về các loại sữa chuyên biệt dành cho người suy thận đã được tách bớt phốt pho và kali. Việc kiểm soát tốt phốt pho từ giai đoạn sớm sẽ giúp bạn tránh được những cơn đau xương khớp dai dẳng về sau.

6. Cung cấp năng lượng đủ từ tinh bột và chất béo

Một sai lầm thường gặp của người bệnh thận là vì sợ hãi nên kiêng khem quá mức, dẫn đến suy dinh dưỡng và sụt cân nhanh chóng. Khi cơ thể thiếu năng lượng, nó sẽ tự phân hủy các mô cơ để lấy calo, quá trình này lại sinh ra nhiều chất độc chứa nitơ hơn, gây hại ngược lại cho thận.

Do đó, người bệnh cần nạp đủ năng lượng từ nguồn tinh bột và chất béo lành mạnh. Các loại tinh bột ít đạm là lựa chọn ưu tiên hàng đầu, ví dụ như miến dong, bột sắn dây, khoai tây, khoai lang hoặc gạo trắng. Bạn nên hạn chế các loại ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt hay yến mạch vì chúng chứa nhiều phốt pho và kali hơn.

Về chất béo, bạn nên sử dụng các loại dầu thực vật giàu chất béo không bão hòa như dầu oliu, dầu đậu nành hoặc dầu hướng dương. Chất béo không chỉ giúp món ăn ngon miệng hơn mà còn cung cấp một lượng calo lớn mà không làm tăng tải trọng lên thận. Tuy nhiên, cần tránh các loại mỡ động vật và bơ thực vật chứa nhiều chất béo chuyển hóa gây hại cho tim mạch.

7. Các bước thiết lập thực đơn hàng ngày khoa học

Để biến những kiến thức trên thành hành động, bạn nên thực hiện theo các bước cụ thể. Đầu tiên là việc chuẩn bị tâm lý và sự kỷ luật. Hãy coi chế độ ăn uống giống như một liều thuốc quý.

Chia nhỏ bữa ăn: Thay vì ba bữa lớn, bạn hãy chia thành năm hoặc sáu bữa nhỏ trong ngày. Điều này giúp hệ tiêu hóa làm việc nhẹ nhàng hơn và giữ mức năng lượng ổn định, tránh cảm giác quá tải cho thận sau một bữa ăn lớn.

Đa dạng hóa thực phẩm: Đừng chỉ ăn một vài loại thực phẩm quen thuộc. Hãy thử nghiệm các công thức nấu ăn mới với những nguyên liệu nằm trong danh mục an toàn. Việc thay đổi khẩu vị giúp bạn duy trì chế độ ăn lâu dài mà không cảm thấy chán nản.

Sử dụng thảo mộc thay thế muối: Đây là kỹ năng quan trọng nhất. Bạn có thể dùng chanh, giấm, tỏi, hành, gừng, sả hoặc rau mùi để tăng hương vị cho món ăn. Khi món ăn có mùi thơm đặc trưng từ thảo mộc, bạn sẽ ít cảm thấy sự thiếu vắng của vị mặn hơn.

Theo dõi cân nặng và huyết áp: Việc tự kiểm tra sức khỏe tại nhà giúp bạn biết được chế độ ăn hiện tại có đang phù hợp hay không. Nếu cân nặng tăng nhanh bất thường trong vài ngày, đó có thể là dấu hiệu cơ thể đang tích nước do ăn quá mặn.

8. Lối sống hỗ trợ và rèn luyện thể chất cho người bệnh thận

Dinh dưỡng là nền tảng, nhưng lối sống tích cực là chất xúc tác giúp cơ thể hồi phục nhanh hơn. Người bệnh suy thận thường xuyên cảm thấy mệt mỏi và lo âu, điều này ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình trao đổi chất.

Bên cạnh việc ăn uống, bạn nên duy trì các hoạt động thể chất nhẹ nhàng để tăng cường lưu thông máu và giữ cho các khớp xương linh hoạt. Các bài tập như đi bộ chậm hoặc tập yoga mỗi ngày không chỉ giúp cơ thể dẻo dai mà còn là phương pháp tuyệt vời để giải tỏa căng thẳng và cải thiện chất lượng giấc ngủ. Yoga với các động tác hít thở sâu giúp cung cấp thêm oxy cho các tế bào, hỗ trợ quá trình thải độc tự nhiên của cơ thể.

Hơn nữa, hãy hạn chế tuyệt đối việc sử dụng các loại thuốc không rõ nguồn gốc, thuốc nam hay thực phẩm chức năng khi chưa có sự đồng ý của bác sĩ chuyên khoa thận. Rất nhiều trường hợp bệnh diễn tiến nặng hơn do thận phải xử lý thêm các hóa chất độc hại từ những sản phẩm này.

9. Vai trò của việc thăm khám và tư vấn dinh dưỡng định kỳ

Mỗi người bệnh có một cơ địa và tình trạng sức khỏe khác nhau, do đó không có một công thức chung tuyệt đối cho tất cả mọi người. Các chỉ số máu như urê, creatinine, kali và phốt pho sẽ thay đổi theo từng giai đoạn của bệnh.

Việc thăm khám định kỳ giúp bác sĩ điều chỉnh thực đơn phù hợp với chỉ số máu hiện tại của bạn. Nếu chỉ số kali đang tăng cao, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn cắt giảm sâu hơn các loại trái cây. Nếu bạn có dấu hiệu thiếu máu, bác sĩ sẽ hướng dẫn cách bổ sung sắt và vitamin nhóm b một cách an toàn nhất cho thận.

Đừng ngần ngại đặt câu hỏi cho các chuyên gia dinh dưỡng về những thực phẩm mà bạn còn băn khoăn. Sự hiểu biết thấu đáo về căn bệnh sẽ giúp bạn bớt lo âu và có đủ nghị lực để chiến đấu với nó.

Chế độ ăn uống dành cho người suy thận thực chất là một cách học lại cách ăn uống sao cho thuận tự nhiên và khoa học nhất. Dù có nhiều hạn chế, nhưng nếu bạn biết cách sáng tạo và kiên trì, bạn vẫn có thể tận hưởng những bữa ăn ngon lành và đầy đủ dưỡng chất. Bảo vệ đôi thận chính là bảo vệ nguồn sống của chính mình. Hãy bắt đầu thay đổi từ bữa ăn gần nhất để thấy được sự cải thiện rõ rệt trong sức khỏe và tinh thần.

Nguồn: Tổng hợp

Lưu ý: Thông tin trong bài viết trên đây chỉ mang tính tham khảo, bạn hãy đến bệnh viện hay liên hệ với Bác sĩ, chuyên viên y tế để được tư vấn và chẩn đoán chính xác nhất.