Chế độ ăn cho người uống thuốc chống đông máu

Thuốc chống đông máu (thường được gọi là thuốc làm loãng máu) là một phần thiết yếu trong điều trị và phòng ngừa các bệnh lý nghiêm trọng như rung nhĩ, huyết khối tĩnh mạch sâu (dvt), hoặc sau khi thay van tim. Tuy nhiên, sự tương tác giữa thuốc chống đông và chế độ ăn uống là một trong những thách thức lớn nhất đối với người bệnh.

Đặc biệt với nhóm thuốc kháng vitamin k (vka) phổ biến như warfarin (hay coumadin), việc ăn uống sai cách có thể làm giảm hoặc tăng tác dụng của thuốc, dẫn đến nguy cơ hình thành cục máu đông hoặc chảy máu nguy hiểm. Vậy, chế độ ăn cho người uống thuốc chống đông máu cần tuân thủ những nguyên tắc nào? Bài viết này CLB gym Unity Fitness sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết và khoa học.

1. Nguyên tắc cốt lõi của chế độ ăn cho người dùng thuốc chống đông

Nếu bạn đang dùng warfarin, mọi thay đổi lớn trong chế độ ăn đều có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chỉ số inr (international normalized ratio) – thước đo khả năng đông máu.

Vai trò đối nghịch của vitamin k và warfarin

• Vitamin k: Đây là chất dinh dưỡng thiết yếu giúp tổng hợp các yếu tố đông máu trong gan. Nạp nhiều vitamin k sẽ làm tăng khả năng đông máu của cơ thể.

• Warfarin: Thuốc hoạt động bằng cách ngăn chặn quá trình tái chế và sử dụng vitamin k. Do đó, nó làm giảm khả năng đông máu, làm loãng máu.

Nếu bạn ăn quá nhiều thực phẩm giàu vitamin k, cơ thể bạn sẽ có đủ khả năng chống lại thuốc warfarin, làm giảm tác dụng chống đông (nguy cơ cục máu đông). Ngược lại, nếu bạn đột ngột cắt bỏ vitamin k, tác dụng của thuốc sẽ tăng lên quá mức (nguy cơ chảy máu).

Tính nhất quán là yếu tố quan trọng nhất

Nguyên tắc hàng đầu không phải là loại bỏ hoàn toàn vitamin k, mà là duy trì một lượng vitamin k ổn định và đều đặn hàng ngày.

• Nếu bạn thích ăn rau xanh, bạn vẫn có thể ăn, nhưng hãy ăn cùng một lượng rau xanh đó mỗi ngày.

• Bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng sẽ điều chỉnh liều lượng thuốc warfarin của bạn dựa trên mức vitamin k ổn định mà bạn nạp vào hàng ngày. Bất kỳ sự thay đổi đột ngột nào cũng đều làm thay đổi chỉ số inr.

>>> Xem thêm: Chế độ ăn uống cho người tiểu đường ăn gì, kiêng gì?

2. Phân loại thực phẩm theo hàm lượng vitamin k

Dưới đây là danh sách phân loại các loại thực phẩm phổ biến theo hàm lượng vitamin k để bạn dễ dàng quản lý khẩu phần ăn hàng ngày:

Nhóm thực phẩm giàu vitamin k (cần kiểm soát và ổn định)

Đây là nhóm thực phẩm có thể chứa hơn 200 mcg vitamin k trong một khẩu phần. Bạn vẫn có thể ăn chúng, nhưng tuyệt đối không được ăn quá nhiều hoặc đột ngột bỏ hẳn.

• Rau lá xanh đậm: Cải xoăn (kale) – hàm lượng k rất cao, cải bó xôi (spinach), rau cải bẹ xanh.

• Các loại cải: Bông cải xanh (broccoli), bắp cải brussels, bắp cải.

• Các loại rau khác: Rau mùi tây (parsley), măng tây.

• Các sản phẩm từ đậu nành: Đậu nành lên men (natto) có hàm lượng vitamin k cao nhất.

Nhóm thực phẩm có hàm lượng vitamin k trung bình

Bạn có thể ăn nhóm này với liều lượng vừa phải và ổn định. Đây là những loại thực phẩm chứa khoảng 50 – 200 mcg vitamin k trong một khẩu phần.

• Rau củ: Rau diếp (lettuce), cần tây, đậu xanh, đậu lăng.

• Trái cây: Quả việt quất (blueberries), bơ, kiwi.

• Thực phẩm khác: Trứng, mayonnaise (chứa dầu đậu nành có vitamin k).

Nhóm thực phẩm có hàm lượng vitamin k thấp (có thể ăn thoải mái)

Đây là những thực phẩm có lượng vitamin k không đáng kể (thường dưới 50 mcg/khẩu phần) và ít gây ảnh hưởng đến thuốc chống đông.

• Trái cây: Táo, chuối, cam, nho, dứa, đào, dưa hấu.

• Rau củ: Khoai tây, cà rốt, hành tây, cà chua, nấm.

• Ngũ cốc: Gạo trắng, yến mạch, bánh mì, mì ống.

• Thịt: Thịt bò, thịt gia cầm (gà, vịt), cá (trừ cá hồi nuôi).

• Sữa và sản phẩm từ sữa: Sữa tươi, phô mai, sữa chua.

>>> Xem thêm: Nhận biết những dấu hiệu thiếu máu thường gặp với mọi lứa tuổi

3. Chiến lược kiểm soát vitamin k trong khẩu phần hàng ngày

Việc kiểm soát vitamin k không khó nếu bạn áp dụng những mẹo sau:

Bí quyết ăn rau xanh an toàn

• Chia nhỏ khẩu phần: Nếu bạn thích cải bó xôi (rau chân vịt), hãy ăn một lượng nhỏ (ví dụ: nửa bát con) mỗi ngày, thay vì ăn một bát lớn 3 ngày/tuần và những ngày còn lại không ăn.

• Chế độ ăn cần ghi chép: Sử dụng nhật ký ăn uống trong vài tuần đầu để theo dõi chính xác lượng rau xanh bạn đã tiêu thụ. Điều này giúp bác sĩ và dược sĩ đưa ra liều warfarin chính xác nhất.

• Tránh thay đổi đột ngột: Không bao giờ đột ngột bắt đầu hoặc ngừng chế độ ăn kiêng có lượng vitamin k cao (ví dụ: chế độ ăn keto nhiều rau xanh) mà không thảo luận với bác sĩ.

Tương tác với đồ uống và thói quen

• Rượu (alcohol): Uống quá nhiều rượu có thể làm tăng tác dụng chống đông của warfarin, gây nguy cơ chảy máu cao. Tốt nhất là nên hạn chế hoặc tránh uống rượu hoàn toàn.

• Cà phê và trà: Không gây tương tác lớn, nhưng nên giữ lượng tiêu thụ ổn định.

• Thuốc kháng sinh: Một số loại thuốc kháng sinh mạnh có thể làm tăng tác dụng của warfarin. Luôn thông báo cho bác sĩ điều trị chống đông khi bạn bắt đầu dùng bất kỳ loại kháng sinh nào mới.

4. Tương tác với các thực phẩm chức năng và thảo mộc

Một số thảo mộc và chất bổ sung có vẻ vô hại nhưng lại có thể can thiệp nghiêm trọng vào quá trình đông máu.

Các thảo mộc cần cực kỳ thận trọng

Nhiều loại thảo mộc có tính chất làm loãng máu tự nhiên, có thể làm tăng nguy cơ chảy máu khi kết hợp với thuốc chống đông:

• Tỏi (liều cao).

• Gừng (liều cao).

• Bạch quả (ginkgo biloba).

• Nhân sâm (ginseng).

• Nghệ (turmeric) (liều cao).

Dầu cá (omega-3) và vitamin e

• Dầu cá: Liều cao (trên 3 gram/ngày) có thể làm chậm quá trình đông máu. Nếu bạn đang dùng dầu cá, hãy báo với bác sĩ để theo dõi inr thường xuyên.

• Vitamin e: Dùng vitamin e liều cao cũng có thể làm tăng tác dụng của thuốc chống đông, tăng nguy cơ chảy máu.

• Vitamin tổng hợp: Kiểm tra nhãn mác để đảm bảo vitamin tổng hợp không chứa quá nhiều vitamin k.

5. Thuốc chống đông thế hệ mới (doacs) và chế độ ăn

May mắn thay, các thuốc chống đông đường uống thế hệ mới (doacs hay noacs) như apixaban (eliquis), rivaroxaban (xarelto) và dabigatran (pradaxa) ít bị ảnh hưởng bởi vitamin k hơn warfarin.

• Ưu điểm: Đối với người dùng doacs, bạn không cần phải quá khắt khe trong việc kiểm soát lượng rau xanh hàng ngày. Điều này giúp bệnh nhân có chế độ ăn đa dạng và dễ dàng hơn.

• Lưu ý: Mặc dù vậy, doacs vẫn có tương tác với một số loại thực phẩm và chất bổ sung khác (ví dụ: nước ép bưởi chùm có thể ảnh hưởng đến apixaban và rivaroxaban), và bạn vẫn cần tránh uống quá nhiều rượu.

6. Tóm lại người uống thuốc chống đông máu nên ăn gì?

Dưới đây là tóm tắt các nhóm thực phẩm người bệnh nên ưu tiên và kiểm soát:

Nguyên tắc vàng: kiểm soát vitamin k

Như đã nói ở trên

• Không loại bỏ vitamin k: Người bệnh không nên loại bỏ hoàn toàn các thực phẩm giàu vitamin k vì điều này có thể làm tăng tác dụng của thuốc quá mức, gây nguy cơ chảy máu.

• Duy trì thói quen: Nếu người bệnh thích ăn một loại rau xanh nào đó (ví dụ: bông cải xanh), họ nên ăn cùng một lượng đó mỗi ngày hoặc mỗi tuần, sau đó bác sĩ sẽ điều chỉnh liều thuốc tương ứng.

• Tránh thay đổi đột ngột: Không được đột ngột tăng hoặc giảm lượng rau xanh hay vitamin tổng hợp có chứa vitamin k.

Thực phẩm nên ưu tiên (hàm lượng vitamin k thấp)

Đây là những thực phẩm có thể được tiêu thụ thoải mái và không gây ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả của thuốc:

• Trái cây: táo, chuối, cam, nho, dứa, lê, dưa hấu.

• Rau củ: khoai tây, cà rốt, hành tây, cà chua, nấm, bắp.

• Thịt và cá: thịt bò, thịt gia cầm, cá (trừ cá hồi nuôi).

• Ngũ cốc và sữa: gạo trắng, yến mạch, bánh mì trắng, sữa tươi, sữa chua.

Thực phẩm cần kiểm soát và ổn định (hàm lượng vitamin k cao)

Nhóm này không cần phải kiêng tuyệt đối, nhưng người bệnh phải ăn với lượng ổn định hàng ngày hoặc hàng tuần để giữ inr ổn định:

• Rau lá xanh đậm: Cải xoăn (kale), cải bó xôi (spinach), rau cải bẹ xanh, cải bruxen.

• Các loại cải: Bông cải xanh (broccoli), bắp cải.

• Các thảo mộc: Rau mùi tây, rau húng.

• Sản phẩm đậu nành: Đậu nành lên men (natto) có hàm lượng cực cao và thường được khuyên nên tránh.

Những điều cần tránh tuyệt đối

• Rượu: Uống quá nhiều rượu có thể làm tăng tác dụng của thuốc chống đông, gây nguy cơ chảy máu.

• Thực phẩm chức năng: Bất kỳ loại thực phẩm bổ sung nào (đặc biệt là dầu cá liều cao, vitamin e, hoặc các thảo mộc làm loãng máu như gừng, tỏi, bạch quả) đều cần phải hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

7. Dấu hiệu cần theo dõi và lời khuyên cuối cùng

Việc theo dõi y tế thường xuyên là một phần không thể thiếu của chế độ ăn cho người uống thuốc chống đông máu.

Theo dõi chỉ số inr

• Tầm quan trọng: Inr là chỉ số quan trọng nhất. Nếu inr quá thấp (máu đông nhanh) hoặc quá cao (máu quá loãng), bác sĩ sẽ điều chỉnh liều warfarin. Bạn cần theo dõi chỉ số này theo lịch hẹn.

• Thời điểm báo cáo: Nếu bạn có bất kỳ thay đổi lớn nào trong chế độ ăn, hãy báo ngay cho bác sĩ trước cuộc hẹn kiểm tra inr tiếp theo.

Dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm

Cần tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp nếu bạn gặp các dấu hiệu chảy máu quá mức, có thể do liều thuốc hoặc chế độ ăn bị thay đổi đột ngột:

• Chảy máu cam kéo dài không cầm được.

• Nước tiểu có màu đỏ hoặc hồng (có máu).

• Phân có màu đen hoặc có máu.

• Nôn ra máu hoặc chất nôn trông như bã cà phê.

• Bầm tím bất thường hoặc có vết bầm lớn.

Tóm lại, chế độ ăn cho người uống thuốc chống đông máu là một chế độ ăn của sự nhất quán. Hãy duy trì thói quen ăn uống lành mạnh và ổn định, và luôn luôn trao đổi mọi thay đổi với chuyên gia y tế của bạn. Ngoài ra cũng nên kết hợp thêm tập thể dục, tập yoga để cơ thể khỏe hơn.

Bài viết này cung cấp thông tin tổng quát và không thể thay thế cho lời khuyên y tế, chẩn đoán, hoặc điều trị từ bác sĩ, dược sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng. Người bệnh đang sử dụng thuốc chống đông máu không được phép thay đổi chế độ ăn uống hoặc liều lượng thuốc nếu chưa tham khảo ý kiến của bác sĩ điều trị.

Nguồn: Tổng hợp

Lưu ý: Thông tin trong bài viết trên đây chỉ mang tính tham khảo, bạn hãy đến bệnh viện hay liên hệ với Bác sĩ, chuyên viên y tế để được tư vấn và chẩn đoán chính xác nhất.”