Những dấu hiệu ung thư máu: Cảnh báo sớm để can thiệp

Ung thư máu (hay còn gọi là ung thư bạch cầu, bệnh máu trắng) là một nhóm các bệnh ác tính xuất phát từ các tế bào máu hoặc tủy xương. Khác với các loại ung thư tạo thành khối u rắn (như ung thư phổi, ung thư gan), ung thư máu thường khó phát hiện hơn ở giai đoạn đầu do các triệu chứng dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý thông thường như cảm cúm hay suy nhược cơ thể.

Việc nhận biết sớm những dấu hiệu ung thư máu đóng vai trò quyết định đến hiệu quả điều trị và tiên lượng sống của bệnh nhân. Bài viết này Gym Unity Fitness sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện, khoa học và chi tiết về các tín hiệu mà cơ thể gửi đến khi hệ thống tạo máu gặp vấn đề, giúp bạn và người thân chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe.

1. Tổng quan về ung thư máu và cơ chế hình thành bệnh

Để hiểu rõ về các triệu chứng, trước hết chúng ta cần nắm bắt cơ chế gây bệnh. Tủy xương là “nhà máy” sản xuất ra ba loại tế bào máu chính: hồng cầu (vận chuyển oxy), bạch cầu (chống nhiễm trùng) và tiểu cầu (đông máu).

Ung thư máu xảy ra khi quá trình sản xuất này bị rối loạn. Các tế bào máu bất thường (thường là bạch cầu) tăng sinh vô độ, không thực hiện được chức năng bảo vệ cơ thể mà ngược lại, chúng lấn át và kìm hãm sự phát triển của các tế bào máu khỏe mạnh. Chính sự mất cân bằng nghiêm trọng này dẫn đến những dấu hiệu ung thư máu lâm sàng mà chúng ta có thể quan sát được.

Có ba dạng ung thư máu chính:

• Bạch cầu cấp (Leukemia): Ung thư của các tế bào bạch cầu.

• Ung thư hạch (Lymphoma): Ảnh hưởng đến hệ thống bạch huyết.

• Đau tủy xương (Multiple Myeloma): Ung thư của các tế bào tương bào.

>>> Xem thêm: Những dấu hiệu thiếu vitamin E cảnh báo cần biết

2. Những dấu hiệu ung thư máu liên quan đến sự suy giảm tế bào máu

Đây là nhóm dấu hiệu trực tiếp nhất, xuất hiện do các tế bào ung thư chèn ép không gian sống của các tế bào máu khỏe mạnh trong tủy xương.

Mệt mỏi cực độ và xanh xao do thiếu máu

Khác với cảm giác mệt mỏi sau một ngày làm việc hay sau khi tập yoga cường độ cao, sự mệt mỏi do ung thư máu mang tính chất bệnh lý và kiệt quệ. Người bệnh cảm thấy cạn kiệt năng lượng ngay cả khi vừa ngủ dậy hoặc chỉ thực hiện các hoạt động vệ sinh cá nhân nhẹ nhàng.

Nguyên nhân là do lượng hồng cầu sụt giảm nghiêm trọng (thiếu máu). Hồng cầu chịu trách nhiệm mang oxy đến các mô và cơ quan. Khi thiếu oxy, cơ thể sẽ phản ứng bằng các biểu hiện:

• Da xanh xao, niêm mạc mắt và môi nhợt nhạt.

• Thường xuyên hoa mắt, chóng mặt khi thay đổi tư thế.

• Khó thở, thở dốc khi đi bộ đoạn ngắn hoặc leo cầu thang.

Dễ bị bầm tím và chảy máu không cầm được

Đây là một trong những dấu hiệu ung thư máu khiến người bệnh lo lắng và đi khám nhiều nhất. Tiểu cầu đóng vai trò như những “miếng băng dán” tự nhiên giúp đông máu khi có vết thương. Khi tế bào ung thư lấn át, lượng tiểu cầu giảm mạnh (thrombocytopenia), dẫn đến các hiện tượng:

• Vết bầm tím tự nhiên: Xuất hiện các mảng bầm tím trên da dù không hề va đập hay chấn thương.

• Chấm xuất huyết (Petechiae): Những nốt đỏ nhỏ li ti như đầu kim dưới da, thường tập trung ở ngực, lưng, tay hoặc chân.

• Chảy máu bất thường: Chảy máu cam thường xuyên, chảy máu chân răng khi đánh răng, hoặc ở phụ nữ là chu kỳ kinh nguyệt kéo dài với lượng máu ra nhiều bất thường (rong kinh).

Sốt dai dẳng và nhiễm trùng tái đi tái lại

Mặc dù số lượng bạch cầu ở bệnh nhân ung thư máu có thể tăng rất cao, nhưng đó là những bạch cầu non, dị dạng và không có khả năng chống lại vi khuẩn. Do đó, hệ miễn dịch của người bệnh trở nên vô cùng yếu ớt.

Người bệnh thường xuyên bị sốt mà không rõ nguyên nhân (không kèm theo viêm họng hay cúm). Các vết thương nhỏ ngoài da cũng rất lâu lành và dễ mưng mủ. Tình trạng nhiễm trùng phổi, viêm phế quản hay viêm đường tiết niệu tái phát liên tục cũng là tín hiệu cảnh báo cần lưu ý.

>>> Xem thêm: Những dấu hiệu thiếu vitamin C cảnh báo sức khỏe của bạn

3. Những dấu hiệu ung thư máu đặc thù khác 

Ngoài các dấu hiệu liên quan đến công thức máu, ung thư máu còn biểu hiện qua các thay đổi trên cơ thể và hệ hạch bạch huyết.

Sưng hạch bạch huyết nhưng không đau

Hạch bạch huyết là một phần của hệ miễn dịch, hoạt động như bộ lọc để bắt giữ vi khuẩn và tế bào lạ. Trong ung thư máu, đặc biệt là u lympho, các tế bào ung thư tích tụ tại hạch làm chúng sưng to.

Đặc điểm nhận dạng quan trọng: Các hạch này thường nổi lên ở cổ, nách, bẹn hoặc xương đòn. Điểm khác biệt so với hạch viêm thông thường là chúng sưng to lên nhưng thường không gây đau khi chạm vào, sờ thấy cứng và di động kém. Nếu bạn phát hiện một khối u hạch tồn tại kéo dài, không đau nhưng kích thước tăng dần, hãy đi kiểm tra ngay lập tức.

Đau nhức xương khớp và cảm giác đầy bụng

• Đau xương: Do tủy xương bị quá tải bởi số lượng tế bào ung thư sinh sôi nảy nở, gây áp lực lên khung xương. Cơn đau thường âm ỉ hoặc nhói buốt sâu trong xương, phổ biến ở xương sườn, xương ức, lưng và hông.

• Đầy bụng, chán ăn: Tế bào ung thư có thể tích tụ tại gan và lá lách, làm hai cơ quan này sưng to (gan to, lách to). Lá lách to sẽ chèn ép dạ dày, khiến người bệnh cảm thấy no nhanh chóng dù chỉ mới ăn một lượng rất nhỏ, dẫn đến chán ăn và sụt cân.

Đổ mồ hôi trộm ban đêm

Đây là một triệu chứng toàn thân rất điển hình. Người bệnh thường thức dậy giữa đêm với quần áo và ga giường ướt sũng mồ hôi, ngay cả khi ngủ trong phòng máy lạnh mát mẻ. Hiện tượng này xảy ra do cơ thể phản ứng lại với các chất do tế bào ung thư tiết ra hoặc do cơ thể đang cố gắng điều chỉnh nhiệt độ khi bị sốt nhẹ.

4. Vai trò của lối sống và vận động đối với người bệnh

Khi nhắc đến ung thư, nhiều người nghĩ rằng cần nghỉ ngơi tuyệt đối. Tuy nhiên, việc duy trì một lối sống tích cực và vận động nhẹ nhàng có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị và cải thiện chất lượng sống.

Lựa chọn hình thức vận động phù hợp

Với những người đang có dấu hiệu nghi ngờ hoặc đang điều trị ung thư máu, các bài tập cường độ cao như gym nặng, chạy bộ đường dài có thể gây quá tải và nguy hiểm do nguy cơ xuất huyết (tiểu cầu thấp) hoặc gãy xương (xương yếu). Thay vào đó, các bác sĩ thường khuyến khích các bộ môn nhẹ nhàng, tập trung vào hơi thở và sự thư giãn.

Điển hình nhất là tập yoga. Đây được xem là một liệu pháp bổ trợ tuyệt vời. Các bài tập yoga phục hồi (Restorative Yoga) hoặc Yoga thiền không đòi hỏi gắng sức quá nhiều nhưng lại giúp cải thiện lưu thông máu, giảm đau nhức xương khớp nhẹ và đặc biệt là giảm căng thẳng (stress) – kẻ thù số một của hệ miễn dịch.

Khi tập yoga, người bệnh học được cách kiểm soát hơi thở, giúp phổi hoạt động hiệu quả hơn, bù đắp phần nào tình trạng thiếu oxy do thiếu máu. Tuy nhiên, cần lưu ý tuyệt đối không thực hiện các động tác khó, vặn xoắn mạnh hoặc trồng chuối để tránh nguy cơ chấn thương. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu bất kỳ chế độ luyện tập nào.

5. Phân biệt dấu hiệu ung thư máu ở trẻ em và người lớn

Mặc dù các triệu chứng cơ bản là giống nhau, nhưng biểu hiện lâm sàng ở trẻ em và người lớn có những điểm khác biệt cần lưu tâm.

Dấu hiệu ở trẻ em

Ung thư máu (bạch cầu cấp) là loại ung thư phổ biến nhất ở trẻ em. Vì trẻ chưa biết diễn đạt rõ ràng, phụ huynh cần quan sát:

• Trẻ kêu đau chân, đi lại khập khiễng hoặc từ chối đi bộ (do đau xương).

• Trẻ biếng ăn, bỏ bú, sụt cân hoặc chậm lớn.

• Bụng trẻ căng to bất thường (do gan lách to).

• Sốt kéo dài dùng thuốc hạ sốt không đỡ.

Dấu hiệu ở người lớn

Ở người lớn, ung thư máu có thể diễn tiến chậm hơn (mãn tính). Nhiều người không có triệu chứng rõ rệt trong nhiều năm và chỉ tình cờ phát hiện khi đi khám sức khỏe định kỳ. Tuy nhiên, các dấu hiệu như sụt cân nhanh (giảm hơn 10% trọng lượng cơ thể trong 6 tháng), đổ mồ hôi đêm và hạch sưng là những “cờ đỏ” không thể bỏ qua ở người trưởng thành.

6. Quy trình chẩn đoán và tầm soát hiện đại

Nếu bạn nhận thấy bản thân có những dấu hiệu ung thư máu kể trên, đừng hoảng loạn nhưng cũng đừng chần chừ. Hãy đến các chuyên khoa huyết học để thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán.

Xét nghiệm công thức máu toàn phần (CBC)

Đây là bước sàng lọc đầu tiên và quan trọng nhất. Xét nghiệm này sẽ đếm số lượng hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Sự bất thường về số lượng (quá cao hoặc quá thấp) và sự xuất hiện của các tế bào non trong máu ngoại vi sẽ là cơ sở để bác sĩ nghi ngờ bệnh.

Chọc hút và sinh thiết tủy xương

Để khẳng định chẩn đoán, bác sĩ cần lấy mẫu tủy xương (thường là ở xương chậu) để quan sát dưới kính hiển vi. Xét nghiệm này giúp xác định chính xác loại ung thư máu và mức độ xâm lấn của tế bào ác tính.

Các xét nghiệm di truyền và hình ảnh học

Ngày nay, y học hiện đại còn sử dụng xét nghiệm di truyền tế bào (Cytogenetics) để tìm các đột biến gen đặc trưng, giúp lựa chọn phác đồ điều trị trúng đích. Ngoài ra, chụp CT, MRI hoặc PET/CT giúp đánh giá mức độ lan rộng của bệnh đến các cơ quan khác như hạch, gan, lách, não.

7. Lời khuyên từ chuyên gia

Ung thư máu là một căn bệnh phức tạp và nguy hiểm, nhưng không phải là dấu chấm hết. Với sự tiến bộ vượt bậc của y học, từ hóa trị, xạ trị đến liệu pháp nhắm trúng đích và ghép tế bào gốc, tỷ lệ sống và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân ung thư máu đã được cải thiện đáng kể.

Điều quan trọng nhất là bạn không được phớt lờ những dấu hiệu ung thư máu dù là nhỏ nhất. Hãy lắng nghe cơ thể mình mỗi ngày. Một vết bầm tím vô cớ, một cơn sốt không rõ nguyên nhân hay sự mệt mỏi dai dẳng đều là những lời thì thầm cảnh báo mà bạn cần trân trọng.

Đừng quên duy trì một tinh thần lạc quan và lối sống lành mạnh. Dành 30 phút mỗi ngày để đi dạo hoặc tập yoga nhẹ nhàng, ăn uống đủ chất và khám sức khỏe định kỳ là cách tốt nhất để bạn làm chủ sức khỏe của chính mình.

Nguồn: Tổng hợp

Lưu ý: Thông tin trong bài viết trên đây chỉ mang tính tham khảo, bạn hãy đến bệnh viện hay liên hệ với Bác sĩ, chuyên viên y tế để được tư vấn và chẩn đoán chính xác nhất.