Chế độ ăn uống tốt cho thận: bảo vệ chức năng thận từ bữa ăn

Thận là cơ quan vô cùng quan trọng, hoạt động như một “bộ lọc” siêu hạng, giúp loại bỏ chất thải, chất lỏng dư thừa và cân bằng hóa chất trong máu. Khi chức năng thận suy giảm (suy thận mạn tính hoặc bệnh thận khác), việc điều chỉnh dinh dưỡng trở thành một phần thiết yếu trong quá trình điều trị.

Áp dụng một chế độ ăn uống tốt cho thận không chỉ làm chậm tiến trình bệnh mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống đáng kể. Bài viết này phòng tập gym Unity Fitness sẽ cung cấp kiến thức chi tiết về các nguyên tắc ăn uống cần thiết để bảo vệ và hỗ trợ thận hoạt động khỏe mạnh.

1. Nguyên tắc cơ bản của chế độ ăn uống tốt cho thận

Chế độ ăn uống tốt cho thận không phải là một chế độ ăn kiêng thông thường mà là một kế hoạch dinh dưỡng cá nhân hóa, tập trung vào việc giảm gánh nặng cho thận bằng cách kiểm soát các chất điện giải và khoáng chất. Các nguyên tắc này đặc biệt quan trọng đối với người mắc bệnh thận mạn tính (ckd).

Hạn chế natri (muối)

Muối (natri) là nguyên nhân chính gây giữ nước, làm tăng huyết áp và gây thêm áp lực lên thận. Việc kiểm soát huyết áp là chìa khóa để bảo vệ thận.

• Mục tiêu: người bệnh thận thường được khuyến nghị tiêu thụ dưới 2.000 mg natri mỗi ngày.

• Cách thực hiện: tuyệt đối tránh các thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, và thay thế muối ăn thông thường bằng các loại gia vị tự nhiên như tỏi, hành, thảo mộc tươi hoặc chanh. Hạn chế sử dụng nước sốt, nước chấm đóng chai.

Kiểm soát protein

Protein rất cần thiết cho cơ thể, nhưng khi tiêu hóa, protein tạo ra chất thải urê mà thận phải lọc. Nếu chức năng thận suy yếu, lượng protein tiêu thụ cần được điều chỉnh.

• Với người bệnh thận mạn (giai đoạn đầu): cần giảm lượng protein để giảm tải cho thận.

• Với người chạy thận: có thể cần tăng protein để bù đắp lượng mất đi trong quá trình lọc máu.

• Quan trọng: tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để xác định lượng protein phù hợp với tình trạng sức khỏe cụ thể.

>>> Xem thêm: Chế độ ăn uống cho người cao huyết áp khoa học

2. Các chất dinh dưỡng cần kiểm soát chặt chẽ

Trong chế độ ăn uống tốt cho thận, một số chất điện giải như kali và phốt pho thường tích tụ trong máu khi thận không thể loại bỏ chúng hiệu quả, gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Kali

Kali có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh nhịp tim. Khi thận không lọc được kali, nồng độ kali trong máu tăng cao (tăng kali máu) có thể gây rối loạn nhịp tim nguy hiểm.

• Thực phẩm giàu kali cần hạn chế: chuối, cam, khoai tây, cà chua, bơ, đậu, chocolate, và các loại hạt.

• Mẹo giảm kali: gọt vỏ khoai tây, cắt nhỏ và ngâm trong nước ấm ít nhất vài giờ trước khi nấu có thể giúp loại bỏ bớt kali.

Phốt pho

Phốt pho dư thừa làm suy yếu xương và gây ra các vấn đề về da (ngứa ngáy). Để kiểm soát phốt pho, bác sĩ có thể kê đơn thuốc gắn phốt phát (phosphate binder) dùng kèm bữa ăn.

• Thực phẩm giàu phốt pho cần kiêng kỵ: các sản phẩm từ sữa (sữa, phô mai, sữa chua), các loại hạt, đậu khô, ca cao và thực phẩm có chứa chất bảo quản gốc phốt pho.

Chất lỏng và nước

Kiểm soát lượng chất lỏng nạp vào cơ thể là một phần không thể thiếu của chế độ ăn uống tốt cho thận, đặc biệt khi bệnh tiến triển. Thận bị suy giảm chức năng không thể loại bỏ chất lỏng dư thừa, dẫn đến phù nề, tăng huyết áp và suy tim.

• Lưu ý: chất lỏng bao gồm nước, trà, cà phê, súp, kem, thạch, và nhiều loại trái cây có hàm lượng nước cao. Bác sĩ sẽ đưa ra giới hạn chất lỏng cụ thể cho từng cá nhân.

>> Xem thêm: Chế độ ăn cho người uống thuốc chống đông máu

3. Thực phẩm “vàng” nên bổ sung trong chế độ ăn uống tốt cho thận

Mặc dù nhiều loại thực phẩm phải kiêng kỵ, vẫn có rất nhiều lựa chọn ngon miệng và bổ dưỡng giúp hỗ trợ thận hoạt động hiệu quả.

Trái cây và rau củ thân thiện

Chọn các loại rau củ và trái cây có hàm lượng kali và phốt pho thấp để đảm bảo chế độ ăn uống tốt cho thận.

• Trái cây: táo, dứa (thơm), nho, dâu tây, việt quất (berry), dưa hấu.

• Rau củ: súp lơ trắng, bắp cải, cà rốt, hành tây, ớt chuông.

• Lợi ích: chúng cung cấp chất xơ, vitamin C và chất chống oxy hóa mà không làm tăng đáng kể gánh nặng điện giải cho thận.

Nguồn protein lành mạnh và ít phốt pho

Chọn các loại protein chất lượng cao để đảm bảo cơ thể nhận đủ dinh dưỡng mà vẫn kiểm soát được phốt pho.

• Cá: cá béo như cá hồi cung cấp omega-3, giúp giảm viêm.

• Lòng trắng trứng: cung cấp protein tinh khiết với lượng phốt pho thấp hơn nhiều so với lòng đỏ.

• Thịt gia cầm: thịt gà và thịt heo nạc bỏ da là lựa chọn protein tốt.

Dầu ô liu và chất béo lành mạnh

Dầu ô liu chứa chất béo không bão hòa đơn, có tác dụng chống viêm và bảo vệ tim mạch, rất quan trọng đối với người bệnh thận vì họ thường có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao. Sử dụng dầu ô liu trong nấu ăn thay cho bơ hoặc mỡ động vật.

4. Thực phẩm cần kiêng kỵ tuyệt đối hoặc hạn chế tối đa

Để duy trì một chế độ ăn uống tốt cho thận, việc loại bỏ hoặc hạn chế tối đa những thực phẩm sau đây là bắt buộc.

Thực phẩm chế biến sẵn và đóng hộp

Đây là “kẻ thù” số một của thận vì chúng chứa hàm lượng natri và phốt pho cực kỳ cao (thường dưới dạng chất bảo quản).

• Tránh xa: thịt xông khói, xúc xích, đồ hộp, thức ăn đông lạnh tiện lợi, phô mai chế biến, súp đóng gói.

Đồ uống có ga và cồn

Đồ uống có ga, đặc biệt là cola, chứa axit phốtphoric, làm tăng lượng phốt pho trong cơ thể. Bia và các loại đồ uống có cồn khác có thể gây mất nước và can thiệp vào thuốc điều trị, gây hại nặng nề cho thận. Trà đặc, cà phê đậm cũng cần được giới hạn vì chúng có thể làm tăng kali và lượng chất lỏng nạp vào.

Thực phẩm giàu kali và phốt pho

Như đã đề cập, các loại thực phẩm này phải được loại bỏ khỏi chế độ ăn uống tốt cho thận nếu xét nghiệm máu cho thấy nồng độ kali hoặc phốt pho vượt quá giới hạn an toàn. Điều này bao gồm sữa, sữa chua (nếu không được chỉ định), chocolate, bơ lạc, chuối và các sản phẩm ngũ cốc nguyên hạt giàu dinh dưỡng nhưng cũng giàu phốt pho.

5. Thực đơn gợi ý và mẹo ăn uống cho người bệnh thận

Áp dụng một chế độ ăn uống tốt cho thận không có nghĩa là bữa ăn phải nhạt nhẽo. Dưới đây là một số mẹo và gợi ý để bữa ăn trở nên hấp dẫn hơn:

Thay thế muối bằng gia vị

Sử dụng các loại thảo mộc và gia vị tươi để tạo hương vị đậm đà mà không cần muối:

• Mẹo ướp: dùng tỏi tươi, gừng, hành tây, húng quế, cỏ xạ hương, hương thảo.

• Tạo độ chua: dùng giấm hoặc chanh.

Gợi ý bữa ăn ít muối và kali

• Bữa sáng: cháo trắng với lòng trắng trứng luộc, thêm hành lá và tiêu.

• Bữa trưa: cơm trắng, cá hấp gừng hành, canh bắp cải nấu cà rốt (không dùng nước mắm).

• Bữa tối: thịt gà nạc xào ớt chuông và hành tây, tráng miệng bằng táo hoặc nho.

Đọc nhãn thực phẩm

Đây là thói quen sống còn. Luôn kiểm tra lượng natri, kali, và phốt pho ghi trên nhãn. Tìm các từ khóa như “natri,” “phốt phát” hoặc các tên hóa học khác của phốt pho (ví dụ: monocalcium phosphate).

Kiểm soát lượng chất lỏng

Để giảm cơn khát trong khi bị giới hạn chất lỏng: nhai kẹo cao su, ngậm đá viên nhỏ (được tính vào giới hạn chất lỏng hàng ngày), hoặc súc miệng bằng nước lạnh.

Việc tuân thủ chế độ ăn uống tốt cho thận là một cam kết lâu dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn và hiểu biết. Vì nhu cầu dinh dưỡng thay đổi theo từng giai đoạn bệnh và phương pháp điều trị (như chạy thận), điều quan trọng là phải làm việc chặt chẽ với đội ngũ y tế.

Đừng bao giờ tự ý thay đổi lượng protein, kali hoặc phốt pho mà không có sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa thận hoặc chuyên gia dinh dưỡng đã được đào tạo về thận. Tập yoga nhẹ nhàng cũng giúp người bệnh thư giãn tinh thần và cải thiện tuần hoàn máu. Hãy xem chế độ ăn này như một liều thuốc hàng ngày để duy trì sức khỏe tối ưu cho thận của bạn.

Nguồn: Tổng hợp

Lưu ý: Thông tin trong bài viết trên đây chỉ mang tính tham khảo, bạn hãy đến bệnh viện hay liên hệ với Bác sĩ, chuyên viên y tế để được tư vấn và chẩn đoán chính xác nhất.